Hoe uit rouw zich bij jongeren?

Hoe uit rouw zich bij jongeren, hoe kun je hen helpen om te rouwen en woorden te geven aan hun verdriet?

De jongeren verkeren vaak in een emotionele schommeling, na het verlies van een dierbare, een ouder, een broer of zus, een vriend, of opa / oma of een andere belangrijk iemand voor hen. Vaak uit het zich in lichamelijke klachten, ze kunnen onverschillig worden, maar ook boos op de wereld zijn. Rouw bij jongeren verschilt ook van de rouw van kinderen en volwassenen, die zitten in een andere fase van het leven.

 

Doodsoorzaak nummer 1 bij jongeren is: SUICIDE.

Wanneer jonge mensen suicide meemaken, stort hun wereld in. Het verlies van een jongere (vriend, broer, zus, maatje) is niet te bevatten en helemaal wanneer je het ook niet hebt zien aankomen.

Vaak praat een depressieve jongere niet over zijn sombere gevoelens, je wilt immers niet opvallen of anders zijn, daarom komt het plotselinge sterven bijzonder hard aan bij de andere jongeren.

Deze jongeren willen niet anders zijn, maar voelen zich wel anders, ze hebben voor de buitenwereld een onzichtbare pijn en wanhoop. Er rust nog steeds een taboe om hierover te praten met je vrienden; het is een eenzame strijd. Je voelt je als buitenstaander zo machteloos en schuldig en blijft maar twijfelen aan jezelf: “heb ik dit kunnen voorkomen, waarom zag ik het niet aankomen, waarom heeft hij/zij me niet in vertrouwen genomen, enz. Opeens zit je in een rollercoaster, alles om je heen gaat verder en jij blijft maar tobben. Je krijgt geen antwoorden op deze vragen. Voor de buitenwereld is het belangrijk te LUISTEREN en aan te horen waar de ander mee worstelt. De ander is begonnen aan zijn ROUWREIS. Heb geen oordeel; vraag vooral naar wat het met hem of haar doet en waar diegene mee zit. Probeer een baken te zijn en begrip te tonen, ga niet in gesprek over de oorzaak, maar over de rouw, over de pijn en het verdriet, de ander heeft immers ook geen afscheid kunnen nemen van zijn dierbare. Laat de ander zijn verhaal vertellen, oordeel en verzacht het niet. Rouwen houdt nooit op en vragen blijven er altijd. Door te luisteren en begrip voor het verdriet te tonen, help je de ander al enorm.

Op de middelbare school is voor dergelijke situaties veel aandacht; voor de rouwenden is aandacht nooit genoeg. Jongeren zelf echter kunnen hier vaak maar moeilijk over praten. Leerkrachten zijn vaak onvoldoende in staat om hier mee om te gaan.

 

Hoe gaan jongeren om met rouw?

Als je als jongere in rouw bent, kun je stoer gaan doen, je kunt overmatig gaan drinken, je wordt snel boos, je voelt je onzeker, je gaat op de vlucht of je verzet je tegen anderen. De jongere is vaak bang voor de pijn van het verlies en daardoor kunnen ze ook anderen (onbedoeld) van zich afstoten.

Hoe kun je je emoties reguleren en begrijpen; laat je verdriet stromen, probeer de goede herinneringen op te halen en daarover te praten, maak weer ruimte voor jezelf om verder te leven, met de herinnering aan je dierbare. Herinneringen zijn de parel van rouw, maar ook de parel van het leven. Het mag er allemaal naast elkaar zijn. Voor jongeren is het belangrijk handvatten aan te reiken, begeleiding te geven, en gesprekken te voeren; zoek de verbinding met hen.

Het leven is immers zo veranderd. Laat hen weten dat rouwen erg ingewikkeld is. Rouw verwerken kun je niet alleen, je hebt anderen hierbij nodig; laat weten, dat de rouwende het niet alleen hoeft te doen! Jongeren ontkennen vaak de rouw, ze vermijden dit omdat ze bang zijn, ze stellen de rouw uit, omdat ze zich groot willen houden, ze voelen zich schuldig voelen, ook is er schaamte om je emoties te tonen.

Het is alsof je rouw in een emmer stopt en het deksel dichtdoet, zo hoef je het niet te voelen. En dan opeens kan het weer terugkomen, als een boomerang… Rouw kan je niet wegduwen. Voor een leerkracht of hulpverlener is het belangrijk om te luisteren, zonder hen te onderbreken, maak het verdriet en de rouw niet kleiner; luister zonder oordeel, zo krijg je verbinding met de ander. Samen iets doen kan helpen, samen wandelen of fietsen; vraag naar het verlies en verdriet, zo ontstaat er verbinding.

Praten over je verdriet kan alleen maar in een veilige en vertrouwde omgeving. Daarom is het ook zo belangrijk om hier op school aandacht aan te schenken, daar zit de jongere een groot deel van zijn tijd. Een leerkracht kan hierin een belangrijke taak vervullen.

 

De volgende 4 ROUWTAKEN gelden voor iedere vorm van rouw en voor iedereen:

1. Verlies onder ogen zien: we zijn geneigd om te denken dat het niet waar is; we ontkennen hoe het toch kon gebeuren. Probeer de feiten boven tafel te krijgen.
2. De pijn van het verlies ervaren: alle gevoelens mogen er zijn, boosheid, opluchting, verdriet, schuld, bang, jaloezie. Krop het niet op, luister naar alle uitingen.
3. Je aanpassen aan de nieuwe realiteit: wie ben ik. Zowel naar buiten gericht als naar binnen gekeerd, er is een leegte ontstaan. Je zit in een nieuwe rol, je voelt je leeg. Zoek hulp als je het niet meer kunt.
4. Herinningen en weer leren genieten: blijf vragen naar de ander, vergeet niet wat er was, benoem het verlies en laat emoties toe.

 

De rouwende jonge vluchteling

Er zijn meerdere vormen van rouw, denk bv aan de jonge vluchtelingen. Zij leven in hun nieuwe land verder in grote onzekerheid en rouw:

• als jongere op de vlucht voor oorlog en geweld,
• angst om je familie niet meer te zien,
• geen geld,
• geen baan,
• beperkte bewegingsvrijheid.

Hoe hou je je staande in een andere nieuwe wereld, waar niets meer vertrouwd is, waar je niemand kent, waar je eenzaam en alleen bent met je gedachten en je herinneringen; dit is Levend Verlies; ook rouw.

 

Tot slot

Een treffende uitspraak van C.S. Lewis:

“Ik zat lang genoeg met mijn woede, totdat ze me vertelde dat haar echte naam: VERDRIET, was”.

• Woede en boosheid horen bij rouw, maar ze zijn niet de emotie die je gemakkelijk laat zien.
• Rouw gaat over tranen, verdriet, somberheid, maar ook woede hoort daarbij.
• Je bent boos op de buitenwereld, niemand kan iets voor je doen.
• Rouw is een onverteerd verdriet; je zit in niemandsland…..

 

Bronnen: Grief academy en Bright Elephant

Jannie Meijer-Martens, oktober 2023