Aan het (verwachte) sterven gaat vaak een traject van palliatieve zorg vooraf, om die reden hebben we een lezing van Sander de Hosson gevolgd om nog beter te kunnen meevoelen met de nabestaanden, wat er vooraf aan het sterven kan zijn geweest.

Als "Ondersteunend bij verlies" in het rouwproces, hebben we gemeend deze lezing samen te vatten en te delen op onze website.

Onlangs bezochten wij een lezing van Sander de Hosson, longarts in het Wilhelmina ziekenhuis in Assen.

Hier hebben wij weer veel kennis en lering uit getrokken. De palliatieve zorg is tijdens deze lezing uitgebreid belicht.

Sander de Hosson heeft hierover een boek geschreven dat in 2023 werd gelanceerd. 

 

Het boek: Leven toevoegen aan de dagen

 

Nuttige informatie rondom de stervende:

Stervenden blijven voelen en horen, tot in de laatste fase. Praat niet over hen maar met hen.

Een aantal factoren spelen een grote rol bij stervenden:

• Somatische dimensie: wat mankeert iemand
• Psychische dimensie: hoe is de psychische gesteldheid
• Sociale dimensie: hoe ziet de sociale omgeving eruit. Zijn er veel mensen op wie kan worden teruggevallen
• Existentiële dimensie: hoe was hij/zij als mens en hoe ervaart hij zichzelf

 

Wat is heel belangrijk in de laatste levensfase, welke medische interventies zijn er nog? 

1. Er zijn voor de stervende
2. Symptoom bestrijding; pijn lijden en benauwdheid is te voorkomen
3. Palliatieve sedatie; geef de juiste medicatie om de stervende zich prettig te laten voelen 
4. Acute palliatieve sedatie; dit in geval van onverwacht lijden
5. Euthanasie; indien dit is besproken en vastgelegd
6. Hoog autonome beslissing: stoppen met eten en drinken; indien de stervende dit aangeeft, respecteer dit 

 

De wijze van sterven gebeurt bijna bij iedereen hetzelfde; dat kun je zien en merken aan de volgende kenmerken. 

1. Het is een onomkeerbaar proces
2. Slag volume van het hart vermindert 
3. Vermindering van eetlust 
4. Vermageren; ingevallen gelaat 

 

Hoe herken je een terminaal/stervende persoon:

• Ingevallen gelaat
• Spitse neus
• Droge slijmvliezen
• Bleekheid 
• Sufheid
• Nierfalen; weinig of niet kunnen plassen
• Benauwdheid

Door zuurstoftekort in de hersenen ontstaat er sufheid, nemen de reflexen af. Reutelen, omdat de longen minder elastisch zijn en men niet kan hoesten. Cheyne stokes ademhaling (ademen met lange tussenpozen, onregelmatig)

 

Hulpmiddelen: 

Hospices en veel ziekenhuizen beschikken tegenwoordig over de zgn. “Waakmanden”

Hierin bevindt zich:  Deken, oplader, kleurplaten, kaarsen, notitieboekje, gedichtenbundel, boeken

Koppelbedden: kunnen worden “gekoppeld” aan het bed, om zo als partners dicht bij elkaar te kunnen blijven in de laatste levensfase.

 

Tot slot:

Palliatieve zorg is van onschatbaar belang!

• Het biedt vele uitdagingen voor de zorg en de familie
• Ethiek speelt hier zeker ook een rol in
• Empathie/compassie zijn essentiële factoren 
• Positie zorgverlener niet onderschatten; deze is 24/7 aanwezig en biedt steun en begeleiding waar mogelijk
• Zorg voor zorgverlener: aandacht voor de stervende en zijn naasten!

 

Samenvattend:

Palliatieve zorg en stervensbegeleiding dragen al bij tot het rouwproces, beginnend bij de stervende. Rouwen om het verlies van het leven is niet alleen van degenen die achterblijven. Het benoemen van het naderende afscheid kan veel verlichting brengen voor allen die betrokken zijn bij het naderend einde. De herkenning en de erkenning van de naderende dood maakt soms het lijden voor alle betrokkenen lichter.

De hierboven vermelde tips en aanwijzingen kunnen daarbij tot hulp bieden.

AEGJ 260123